Trong nuôi tôm công nghiệp, gan tụy và đường ruột là hai cơ quan đóng vai trò sống còn đối với tăng trưởng, khả năng miễn dịch và hiệu quả sản xuất. Việc hiểu rõ mối liên hệ giữa bệnh lý ở gan và ruột sẽ giúp người nuôi đưa ra các giải pháp kịp thời, nâng cao tỷ lệ sống và hiệu quả vụ nuôi.
Tầm Quan Trọng Của Gan Tụy và Đường Ruột Trong Nuôi Tôm
- Gan tụy (hepatopancreas) là nơi hấp thu, dự trữ, chuyển hóa dinh dưỡng và giải độc. Đây là cơ quan nội tạng chính điều tiết sức khỏe tổng thể của tôm.
- Đường ruột là nơi tiêu hóa và hấp thu thức ăn, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng tăng trưởng và miễn dịch.
Một khi hai cơ quan này bị tổn thương, quá trình hấp thụ dinh dưỡng và đào thải độc tố bị gián đoạn, khiến tôm dễ mắc bệnh và chậm phát triển.
Các Dạng Bệnh Gan Tụy Ở Tôm
Nguyên nhân chính gây bệnh gan:
- Con giống yếu, mang mầm bệnh tiềm ẩn.
- Nhiễm vi khuẩn độc lực cao (như Vibrio parahaemolyticus gây hoại tử gan tụy cấp tính – AHPND).
- Môi trường nước ao ô nhiễm, đáy ao tích tụ khí độc (NH₃, H₂S).
- Tần suất siphon đáy không đủ, khí độc tích tụ kéo dài.
- Thời tiết thay đổi đột ngột gây sốc môi trường.
- Sử dụng hóa chất diệt giáp xác không kiểm soát (Cypermethrin, Deltamethrin…).
Biểu hiện bệnh gan tụy:
- Gan chuyển màu (vàng, nhợt, đỏ bất thường).
- Gan bị sưng, teo nhỏ hoặc chai cứng.
- Bao tử trống, ruột trống kèm dấu hiệu suy kiệt.
Bệnh Đường Ruột Ở Tôm: Dấu Hiệu và Tác Nhân
Các bệnh thường gặp:
- Phân trắng, phân đứt khúc, trống ruột.
- Đường ruột có điểm trắng như hạt gạo, phân lỏng kéo dài.
Nguyên nhân:
- Nhiễm khuẩn đường ruột (chủ yếu là Vibrio spp).
- Thức ăn kém chất lượng, khó tiêu hoặc nhiễm nấm mốc.
- Môi trường biến động (nhiệt độ, độ mặn, pH…).
- Căng thẳng do thay đổi đột ngột ánh sáng, nhiệt độ hoặc mật độ nuôi cao.
Mối Liên Hệ Mật Thiết Giữa Gan Tụy và Đường Ruột
Gan tụy và ruột liên kết chặt chẽ về mặt chức năng – gan tiết ra enzyme và dịch tiêu hóa giúp phân giải thức ăn trong ruột. Khi gan tổn thương, chức năng tiêu hóa suy yếu, kéo theo bệnh lý đường ruột. Ngược lại, khi ruột bị viêm hoặc tổn thương, gan tụy cũng bị ảnh hưởng do hấp thu ngược độc tố và vi khuẩn từ ruột.
Tình trạng kế phát:
- Tôm có thể mắc cùng lúc cả hai bệnh, với biểu hiện đồng thời: phân lỏng, ruột mờ, gan sưng hoặc đổi màu.
- Trong trường hợp này, bệnh lý đường ruột không phải nguyên phát mà là hệ quả của tổn thương gan tụy.
Hướng Xử Lý Hiệu Quả Khi Tôm Bị Bệnh Gan Và Đường Ruột
Nguyên tắc điều trị:
- Ưu tiên điều trị gan tụy trước, vì đây là cơ quan trung tâm.
- Sau điều trị gan, bổ sung men vi sinh liều cao phục hồi hệ vi sinh vật đường ruột.
- Nếu tôm bị bệnh do vi khuẩn, cần dùng kháng sinh theo chỉ định và kết hợp giải độc gan.
- Trường hợp không viêm, không nhiễm khuẩn, không nên lạm dụng kháng sinh.
Biện pháp hỗ trợ:
- Giảm cường độ cho ăn sau điều trị bệnh, giúp các cơ quan hồi phục.
- Bổ sung vitamin C, E, axit hữu cơ và khoáng chất để tăng sức đề kháng.
- Theo dõi sát chỉ số môi trường nước (pH, kiềm, DO, khí độc).
- Tăng cường xi-phông đáy ao thường xuyên để giảm khí độc và vi khuẩn gây bệnh.
Phòng Bệnh Hơn Chữa Bệnh: Giải Pháp Bền Vững Cho Ao Nuôi
- Lựa chọn con giống sạch bệnh, có nguồn gốc rõ ràng.
- Kiểm soát chất lượng nước đầu vào và duy trì các chỉ số ổn định.
- Quản lý cho ăn hợp lý, tránh dư thừa gây ô nhiễm đáy ao.
- Áp dụng quy trình an toàn sinh học, hạn chế tác nhân lây lan.
Kết Luận
Gan tụy và đường ruột là hai “bộ máy sinh tồn” quan trọng của tôm thẻ chân trắng. Sự tổn thương một trong hai cơ quan đều có thể kéo theo hậu quả nghiêm trọng và ảnh hưởng đến toàn bộ vụ nuôi. Bằng cách hiểu rõ mối liên hệ giữa hai cơ quan này và có phương án xử lý kịp thời, người nuôi có thể chủ động phòng tránh rủi ro, tối ưu hóa năng suất và chất lượng tôm thương phẩm.
Nguồn tham khảo: Tép Bạc
